Monitor huidkankerpreventie: inzicht in zonblootstelling, gedrag en zorgdruk

Waarom monitoring van huidkankerpreventie essentieel is

Om de voortgang van het Nationaal Actieplan Huidkanker (NAH) te meten, is structurele monitoring onmisbaar. De Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland bepleit daarom een digitale monitor die de uitvoering én effecten van het actieplan volgt.

Monitor huidkankerpreventie

De monitor bundelt uiteenlopende gegevens, zoals:

  • UV-straling en zonuren (via KNMI en RIVM)
  • zongedrag en zonbeschermingsgewoonten
  • incidentie en prevalentie van huidkanker (via IKNL)
  • zorgbelasting, kosten en werkdruk in de huidkankerzorg

Deze integrale aanpak helpt om trends zichtbaar te maken en onderbouwde beleidskeuzes te ondersteunen.

Van kennisachterstand naar onderbouwde sturing

Tot voor kort ontbrak in Nederland structureel inzicht in hoe mensen zich werkelijk beschermen tegen de zon. Er waren nauwelijks herhaalde metingen van gedrag of objectieve UV-blootstelling. Zonder die gegevens is het lastig om vast te stellen of campagnes en beleidsmaatregelen effect hebben. Daarom pleit het NAH voor een combinatie van subjectieve en objectieve metingen, zoals vragenlijsten én metingen met UV-dosismeters.

Een van de weinige Nederlandse studies op dit gebied is het proefschrift van Karlijn Thoonen (UM, 2021). Hierin is onder meer gekeken naar gedragsdeterminanten van ouders bij jonge kinderen.

Nieuwe stap: de campagne-monitor van het Nationaal Huidfonds

In augustus 2024 zijn de eerste resultaten gepubliceerd van een nieuw landelijk onderzoek naar zongedrag, uitgevoerd door de Universiteit Maastricht in opdracht van het Nationaal Huidfonds. Dit onderzoek maakt deel uit van de campagne voorkom huidkanker. De resultaten brengen het huidige kennisniveau, gedrag en verbrandingsfrequentie van Nederlanders in kaart en worden de komende jaren herhaald om trends zichtbaar te maken. Zo ontstaat een helder beeld van het bereik en effect van de publiekscampagne. De inzichten worden tevens meegenomen in bredere kaders, zoals de Kanker Impact Barometer van het Nederlands Kanker Collectief (december 2024).

Richting 2032: doelen uit de Nederlandse Kanker Agenda
De monitor draagt bij aan het behalen van de doelen die in de Nederlandse Kanker Agenda zijn vastgesteld. Voor huidkanker is afgesproken dat in 2032 minimaal 15% meer mensen de adviezen voor veilig zongedrag opvolgen. De combinatie van kennis, gedrag en incidentiecijfers biedt beleidsmakers, gemeenten en zorgorganisaties de data die zij nodig hebben om effectief te sturen.

Nulmetingen en effectmetingen

In 2022 verschenen al de resultaten van de ‘Flitspeiling Zonblootstelling, verbranding en -bescherming’, uitgevoerd door Motivaction in opdracht van VWS. Deze peiling diende als nulmeting voorafgaand aan de campagne van het Huidfonds.

Door nu te bouwen aan een robuust meetsysteem, kan Nederland leren van landen zoals België, waar de Stichting tegen Kanker elke twee jaar kennis, houding en gedrag rond zonbescherming monitort. Ook hier geldt: gedragsverandering is vaak de eerste zichtbare stap richting een daling in het aantal huidkankerdiagnoses die pas op langere termijn zichtbaar wordt.